Soma shairi lifuatalo kisha ujibu maswali. Kilio cha Lugha Ni wimbo najiimbia, nijiliwaze Sina wa kusaidia, nasongwa sina nafasi Kiwa kwetu naumia, kwengine si mahususi Lugha ya...

Soma shairi lifuatalo kisha ujibu maswali.
Kilio cha Lugha
Ni wimbo najiimbia, nijiliwaze
Sina wa kusaidia, nasongwa sina nafasi
Kiwa kwetu naumia, kwengine si mahususi
Lugha ya mtu mweusi, Kiswahili chalilia
Wataalamu ni nani, mulipo mwaninyanyasa
Hamna nami imani, wala kupanga siasa,
Mwasema sayansini, siku ningalitosa,
Mwanambia nikotosa, kuiva sijafika.
Ela muelewe sana, Maamuma na Imamu,
Mulipokuwa vijana, kwenu nilikuwa timamu,
Sasa mumesoma sana, mwaniona ni haramu,
Mujue kuwa dawamu, utumwa mwauridhia.
Mzaliwapo mwalia, 'maa', maneno ya kwanza,
Lugha munayokulia, ya mama zetu ya kwanza,
Wa lugha muwedoria, muweze na kuikuza,
Sio kujipendekeza, uzungu kuigiza.
Majira ya ukoloni, ukombozi kusambaza,
Lugha mulithamini, Kiswahili kufukiza,
Hata kule risavuni, kizungu hanikuwaza,
Sasa mbona mwanibeza, mbali mwanitupilia?
Sayansi sio asili, msamiatiwe sinao,
Sayansi yataka mbali, msamiati ni wa hao
Nitakuwa Kiswahili, kiomba majina yao
Lugha kujikuza kwao, huomba linalofaa.
Enyi viongozi wetu ipangeni nadharia,
Kujenga siasa yetu, tuzidi kuwa huria
Lugha hata 'mbusha watu, tuche kuriaria,
Sifa ni kwa chake mtu, cha mwenzi hutoringia.
Utajiri wangu hasa, nikiwatajia wote,
Msamiati huwa, ni wa Afrika yote,
Na methali za kuasa, nahau na ngeli zote,
Na nisemwapo popote, ujumbe hukamilika.
Afrika ndipo petu, pa wabantu halisi,
Baba na mama ni Bantu, shina la wangu ukwasi,
Warabu na wengi wetu, sio wangu Adinasi
Kwao 'meomba kiasi, ili kujizidisha.
Mfumo mpya hongera, wa elimu humu Kenya,
Lugha takuwa imara, ukabila tutafinya,
Kiswahili ni ibara, kila mtu kiimanya,
Methali imetuonya, mtumwa si mwasilia
Tamati lugha yalia, yabaguliwa bayana,
Kukua imeridhia, msamiati kufana,
Wengine wataijulia, kwa marefu na mapana,
Lugha yenu ya maana, mwaipuuza yalia.
(a) Shairi hili ni la aina gani? Toa sababu.
(b) Kwa kutoa hoja ime, eleza kwa nini shairi hili likaitwa kilio cha lugha.
(c) Andika ubeti wa tatu kwa lugha ya nathari.
(d) Eleza toni ya shairi hili.
(e) Tambua uhuru wa kishairi uliotumiwa kwa kurejelea mifano milatu.
F)Bainisha nafsineni katika shairi.
G)Eleza maana ya maneno yafuatayo kwa mujibu wa shairi.
(i) nasongwa
(ii) kuriaria
(iii) adinasi

Answers

(a) Shairi hili ni la aina gani? Toa sababu.
? Tarbia - mishororo mine katika kila mshororo.
(b) Kwa kutoa hoja ime, eleza kwa nini shairi hili likaitwa kilio cha lugha.
? Kiswahili chapuuzwa kuwa hakijakomma
? Waliosoma hawakienzi Kiswahili wakifikiria hawana haja na lugha hii.
? Viongozi hawakienzi Kiswahili katika kujenga siasa.
? Kiswahili hakipewi nafasi.
? Waafrika hawaoni utajiri wa Kiswahili kuwa na msamiati kutoka aarika
nzima.
(c) Andika ubeti wa tatu kwa lugha ya nathari.
? Kila mmoja aelewe
? Mlipokuwa vijana mlikitumia Kiswahili.
? Baada ya kusoma mmeanza kukidharau
? Kwa kufanya hivi mjue mwafurahia utumwa.
(d) Eleza toni ya shairi hili.
? Toni ya huzuni - lugha ya mtu mweusi chalia.
(e) Tambua uhuru wa kishairi uliotumiwa kwa kurejelea mifano milatu.
? Inkisari - kiwa - nikiwa
? Mazida - muelewe - mwelewe
? Tabdila - mulithamini - mlithamini.
? Kuboronga lugha - hamna name imani - hamna imani name.
? Utuhozi - risaruni.
(f) Bainisha nafsineni katika shairi.
Hafsheni
? Mtetezi wa lugha ya Kiswahili anayelalamikia kupuuzwa kwa Kiswahili.
? Aliyezinduka na kutambua umuhimu wa Kiswahili barni Afrika.
(g) Eleza maana ya maneno yafuatayo kwa mujibu wa shairi.
(i) nasongwa
? Nasagwa – naumia
(ii) kuriaria
? kuzurura, kurandaranda
(iii) adinasi
? binadamu

---

gregorymasila answered the question on February 6, 2018 at 07:13

Next:  "... dawa ya adui ni kummegea unachokula." (a) Eleza muktadha wa dondoo hili. (b) Jadili jinsi dawa inayorejelewa inavyozorotesha hali katika mji wa Cheneo.
Previous: Ili kuweza kufanikisha uwasilishaji wa utanzu wa nyimbo kwa hadhira eleza mambo anayohitaji mwimbaji.

View More Kiswahili Questions and Answers | Return to Questions Index

Exams With Marking Schemes

• Grade 1
• Grade 2
• Grade 3
• Grade 4
• Grade 5
• Grade 6
• Grade 7
• Grade 8
• Grade 9
• PP1
• PP2
• Playgroup
• Form 1
• Form 2
• Form 3
• Form 4

Related Questions

• "... dawa ya adui ni kummegea unachokula." (a) Eleza muktadha wa dondoo hili. (b) Jadili jinsi dawa inayorejelewa inavyozorotesha hali katika mji wa Cheneo.(Solved)
  

  "... dawa ya adui ni kummegea unachokula."
  (a) Eleza muktadha wa dondoo hili.
  (b) Jadili jinsi dawa inayorejelewa inavyozorotesha hali katika mji wa
  Cheneo.

  Date posted: February 6, 2018.  Answers (1)

• "Anwani Mstahiki Meya ni kinaya." Jadili ukweli wa kauli hii kwa kurejelea tamthilia.(Solved)
  

  "Anwani Mstahiki Meya ni kinaya." Jadili ukweli wa kauli hii
  kwa kurejelea tamthilia.

  Date posted: February 6, 2018.  Answers (1)

• Jadili umuhimu wa kinachotafutwa katika riwaya ya Kidagaa Kimemwozea. (Solved)
  

  Jadili umuhimu wa kinachotafutwa katika riwaya ya Kidagaa Kimemwozea.

  Date posted: February 6, 2018.  Answers (1)

• Fafanua mjukumu ya elimu na dini katika jamii kwa mujibu wa riwaya: Kidagaa Kimemwozea.(Solved)
  

  Fafanua mjukumu ya elimu na dini katika jamii kwa mujibu wa riwaya:
  Kidagaa Kimemwozea.

  Date posted: February 6, 2018.  Answers (1)

• Jadili dhima ya fasihi katika jamii(Solved)
  

  Jadili dhima ya fasihi katika jamii

  Date posted: February 6, 2018.  Answers (1)

• Fafanua sifa za Kenga kama zinavyojitokeza wazi katika tamthilia ya kigogo.(Solved)
  

  Fafanua sifa za Kenga kama zinavyojitokeza wazi katika tamthilia ya kigogo.

  Date posted: January 31, 2018.  Answers (1)

• Eleza changamoto zilizoukabili usanifishaji wa kiswahili.(Solved)
  

  Eleza changamoto zilizoukabili usanifishaji wa kiswahili.

  Date posted: January 30, 2018.  Answers (1)

• Soma kifungu kifuatacho halafu ujibu maswali yanayoifuatia. Watu wengi hawawezi kunywa chai au uji bila kutia sukari. Wanatumia sukari kwa hamu na ghamu bila kutambua kuwa...(Solved)
  

  Soma kifungu kifuatacho halafu ujibu maswali yanayoifuatia.
  
  Watu wengi hawawezi kunywa chai au uji bila kutia sukari. Wanatumia sukari kwa hamu na ghamu bila kutambua kuwa hiyo ni sumu wanayojiongezea mwilini.
  
  
  Ni ukweli usiopingika kuwa wazee wetu wa jadi waliishi muda mrefu wakiwa na siha njema kuliko sisi. Hii ni kwa sababu waliishi katika kipindi ambacho sukari inayotengenezwa viwandani haikuweko. Iwapo ilikuweko, ilikuwa bidhaa ya wateule wa ungwana kutengenezea vitu kama keki, mahamri na vitumbua. Akina yahe hawangeweza kuigharamia.
  
  
  Watafiti wa masuala ya afya wamegundua kuwa sukari inayotayarishwa viwandani sasa hivi haina virutubishi vyovyote. Hali kadhalika, utaratibu wa viwandani wa kutayarisha sukari ili iwe nyeupe na kuichuja huharibu virutubishi vinavyoweza kuwa muhimu mwilini. Umuhimu wa sukari wakausaza kuwa kutia ladha tamu tu. Umuhimu huu hauwezi kulinganishwa na madhara yanayoletwa na sukari hii. Baada ya kusagika mwilini, sukari hii huacha masalio ya sidi mwilini yenye sumu inayoathiri siha.
  
  Matumizi ya sukari kwa wingi husababisha madhara mbalimbali mwilini. Huchangia kuoza na kuharibika kwa meno. Sukari nyeupe imehusishwa na ongezeko la maradhi ya kisukari, moyo na hipoglisimoia au upungufu wa sukari mwilini. Matumizi holela ya sukari huleta kipandauso au ugonjwa wa ghafla wa kuumwa na upande mmoja wa kichwa unaoambatana na kichefuchefu, kutapika na matatizo ya kuona. Sukari pia huleta maradhi ya ngozi na figo, pamoja na ongezeko la kemikali iitwayo kolestroli, ambayo ni ufuta unaonata na hutokana na kutoyeyuka kwa mafuta yote mwilini. Kemikali hii inaporundikana moyoni, hufanya mishipa inayotoa damu moyoni na kuisambaza mwilini kuwa myembamba na sugu. Moyo hulazimika kusukuma damu kwa nguvu na huenda ukachoka na kukoma kufanya kazi.
  
  
  Wataalamu wa lishe bora wamependekeza ulaji wa vyakula kama nafaka, matunda, mboga na miwa ambavyo vimejaa sukari asilia. Fauka ya hayo, sukari inayotokana katika asali ni bora zaidi kwa mwili wa mwanadamu. Asali huwa na sukari asilia, vitamini, madini na amino asidi. Hivi vyote huwa na manufaa mbalimbali mwilini. Asali huupa mwili nishati inayohitajika kuendesha shughuli za viungo.Licha ya hayo, asali huchangamsha mwili. Asali huwa na kemikali ambazo huwasaidia watoto kukua vizuri. Huweza kuzidisha kiwango cha himoglobini, hivyo kupunguza uwezekano wa watoto kuwa na anemia (upungufu wa damu). Asali husaidi katika usagaji wa chakula iwapo itatumiwa kabla ya mlo. Matumizi ya kijiko kimoja cha asali kila siku husaidia mwili kujikinga dhidi ya magonjwa ya kukohoa. Asali husaidia pia kuondoa harufu mbaya kinywani.
  
  
  Asali inaweza kutumiwa kujipaka. Inapotumika kwa njia hii, hutunza ngozi na kuifanya ing'are, huondoa vipele na ugumu wa ngozi, pamoja na kutibu kule ngozi ilikokatikakatika. Hali kadhalika asali hutibu vidonda. Viwanda vingi vya vipodozi vilevile hutumia asali kama malighafi muhimu katika utengenezaji wa bidhaa hizo.
  (a) Pendekeza anwani kwa taarifa uliyosoma.
  (b) Taja matumizi mawili ya sukari nyeupe
  (c) Eleza madhara matatu ya sukari nyeupe mwilini.
  (d) Bainisha aina ya sukari iliyo na manufaa mwilini mwa binadamu na ueleze ni yapi.
  (e) Eleza manufaa mawili ya asali:
  (i) Ndani ya mwili
  (ii)Nje ya mwili
  
  (f)Eleza maana ya msamiati huu kama uliyotumika katika kifungu.
  (i) Akina yahe
  (ii) Sugu
  (iii)Vipodozi

  Date posted: January 23, 2018.  Answers (1)

• Ukifuata utratibu unaokubalika, onyesha hatua sita za uwasilishaji wa vitendawili. (Solved)
  

  Ukifuata utratibu unaokubalika, onyesha hatua sita za uwasilishaji wa vitendawili.

  Date posted: January 19, 2018.  Answers (1)

• Huku ukitolea mifano ya kipera husika, fafanua dhima za maghani.(Solved)
  

  Huku ukitolea mifano ya kipera husika, fafanua dhima za maghani.
  

  Date posted: January 19, 2018.  Answers (1)

• Je, miviga ina upungufu gani?(Solved)
  

  Je, miviga ina upungufu gani

  Date posted: January 17, 2018.  Answers (1)

• Orodhesha sherehe nne za jamii yako zinazohusishwa na miviga (Solved)
  

  Orodhesha sherehe nne za jamii yako zinazohusishwa na miviga

  Date posted: January 17, 2018.  Answers (1)

• Fafanua kikamilifu dhana zifuatazo za fasihi simulizi i) Nyiso ii) Mbolezi iii) Hodiya iv) Bembelezi v) Sifo(Solved)
  

  Fafanua kikamilifu dhana zifuatazo za fasihi simulizi
  i) Nyiso
  ii) Mbolezi
  iii) Hodiya
  iv) Bembelezi
  v) Sifo

  Date posted: January 17, 2018.  Answers (1)

• Andika katika usemi wa taarifa “Karibu Bakari, tafadhali kaa”, Maimuna alisema. “Asante, je, habari za nyumbani?” Bakari aliuliza(Solved)
  

  Andika katika usemi wa taarifa
  “Karibu Bakari, tafadhali kaa”, Maimuna alisema. “Asante, je, habari za nyumbani?” Bakari aliuliza

  Date posted: January 17, 2018.  Answers (1)

• Andika katika hali ya kutendewa: Kuku hawa wamemsumbua Sabina kwa muda mrefu.(Solved)
  

  Andika katika hali ya kutendewa:
  Kuku hawa wamemsumbua Sabina kwa muda mrefu.

  Date posted: January 17, 2018.  Answers (1)

• Andika kwa wingi Wimbi hilo la maji lilimhofisha mvuvi akashindwa kutupa wavu wake majini. (Solved)
  

  Andika kwa wingi
  Wimbi hilo la maji lilimhofisha mvuvi akashindwa kutupa wavu wake majini.

  Date posted: January 17, 2018.  Answers (1)

• Andika upya sentensi ifuatayo ukitumia virejeshi vya tamati: Mwanafunzi anayefanikiwa maishani ni yule anayesoma kwa bidii na pia anayewatii wazazi wake. (Solved)
  

  Andika upya sentensi ifuatayo ukitumia virejeshi vya tamati:
  Mwanafunzi anayefanikiwa maishani ni yule anayesoma kwa bidii na pia anayewatii wazazi wake.

  Date posted: January 16, 2018.  Answers (1)

• Onyesha chagizo katika sentensi ifuatayo Watu wanne walipeperushwa juu kwa juu na upepo mkali(Solved)
  

  Onyesha chagizo katika sentensi ifuatayo
  Watu wanne walipeperushwa juu kwa juu na upepo mkali

  Date posted: January 16, 2018.  Answers (1)

• Unda nomino kutokana na kivumishi:refu(Solved)
  

  Unda nomino kutokana na kivumishi:refu

  Date posted: January 16, 2018.  Answers (1)

• Akifisha Mtume asimame nusura aingie kwenye shimo la taka.(Solved)
  

  Akifisha
  Mtume asimame nusura aingie kwenye shimo la taka.

  Date posted: January 16, 2018.  Answers (1)