UTANGULIZI
Kuna vyanzo vingi vinavyodhibitisha kuwa kiswahili ni lugha ya kibantu. vyanzo hivi ni pamoja na:
a) Umaeneo wa kiswahili
b) Unasaba
c) Umuundo wa kiswahili
d) Historia mapokeo na historia andishi ya kiswahili.
Kimaeneo kiswahili kinazungumzwa kusini mwa Ikweta kama lugha zingine za kibantu. Mtafiti wa lugha za kibantu Bleek (1862) alisema kwamba lugha za kibantu huzungumzwa kusini mwa Ikweta. Mtaalamu huyu aliziona lugha za kibantu kama zilizo na mzizi (ntu) katika kutajia binadamu. mfano:
lugha umoja wingi
Kikissi omunto avanto
Kikikuyu mundu andu
Kizulu munho wanhu
Kiswahili mtu watu
Kutokana na mifano hii inadhihirika wazi kwamba Kiswahili, Kikissi,Kikikuyu na Kizulu ni lugha za kibantu kwa kuwa lugha hizi zote zina mzizi (ntu) katika kumtajia binadamu.
Mtafiti mwingine kwa jina Malkon Guthrie (1948) katika tafiti zake ziitwazo "Comparative Bantu" anazidi kuonyesha jinsi kiswahili ni lugha ya kibantu kimuundo.. Mtafiti huyu anazilinganisha lugha mia mbili za kibantu kwenye swala la mashina ya maneno yapatayo 22,000. aligudua kwamba mashina 2300 yalifanana katika lugha tofauti tofauti za kibantu.Katika utafiti wake anagudua kuwa Kiswahili ni lugha ya kibantu kama kilivyo Kizulu.
Kulinganishwa kwa msamiati wa kimsingi ni kigezo kingine kinachoweza kutumika kudhibitisha kwamba Kiswahili ni lugha ya kibantu.Msamiati wa kimsingi ni ule msamiati ambao unatumiwa kutajia vitu vya kimsingi katika mazingira ya binadamu kama vile sehemu za mwili, maumbile ya kijeografia baadhi ya zinginezo.Msamiati wa kimsingi katika kiswahili unaingiliana na msamiati wa lugha zingine za kibantu. Kwa mfano:
lugha msamiati wa kisingi
Kikuria amache
Kimeru rujji
Kisawhili maji
Kikalejin pek
Kiluo pi
Kutokana na mfano huu ni wazi kwamba kisawhili, kimeru na kikuria vina mwingiliano wa karibu sana.Kikuria na Kimeru zinaorodheshwa kama lugha za kibantu vivyo hivyo ni wazi kuwa Kiswahili ni lugha ya kibantu pia.
Myambuliko wa vitenzi unaweza kutumika pia katika kuonyesha ubantu wa kiswahili kwa sababu mnyambuliko wa vitenzi katika lugha za kibantu kikiwemo kiswahili huchukua ruwaza maalam. Mfano
kiswahili fanya fanyana fanyia fanyika
kikikuyu ika ikana ikira ikika
kikissi kora korana korera koreka
kijaluo timo timo timne timore
Mfano huu unadhibitisha kwamba kisawhili kinanyambuliwa kufuatia ruwaza sawa na za lugha zingine za kibantu.
Hoja nyingine ni kwamba kiswahili kama lugha zingine za kibantu ni lugha ambishi bainishi. lugha ambazo ni ambishi bainishi ni lugha ambazo zinaruhusu kuongezwa viambishi mbali mbali katika maneno yake. Mfano
lugha neno viambishaji
Kikamba kaseo museo,tuseo,aseo,kiseo
Kikikuyu mwana ciana,twana, mana,kana
Kiswahili toto mtoto, watoto, kitoto, jitoto, vitoto
Lugha za kibantu huwa na tabia ya kuwa na upatanisho wa kisarufi kwa kufuata ngeli za maneno. hali kama hii hukikumba kiswahili na inaweza kutumiwa kudhibitisha kuwa kweli kiswahili ni lugha ya kibantu.Mfano
lugha mfano
Kikikuyu Ifuku riri ni rinene.
Kikissi Ikitabu iki ni kinene.
Kiswahili Kitabu hiki ni kikubwa.
Idadi ya vokali inaweza kutumika kuonyesha mahusiano baina ya kugha mbali mbali. kwa kutumia kigezo hiki, kiswahili kinajidhihirisha kama lugha yakibantu.Lugha za kibantu zina vokali za kimsingi kati ya tano na saba. Kiswahili kina vokali tano ambazo ni; a e i o u. Kikamba na kikuyu zina vokali saba. Kiarabu ambacho kinadaiwa kuwa ndicho msingi wa kiswahili kina vokali tatu pekee.
HITIMISHO
Kutokana na mifano migi ambayo tumeiona ni wazi kuwa kiswahili ni lugha ya kibantu hata ikiwa kuna baadhi ya watu ambao bado wanapinga wazo hili.
maryann1 answered the question on March 22, 2018 at 20:11
- Toa maana mbili ya neno kinyonyoke.(Solved)
Toa maana mbili ya neno kinyonyoke.
Date posted: March 20, 2018. Answers (1)
- Taja lahaja za Kiswahili na mahali zinakozungumzwa. (Solved)
Taja lahaja za Kiswahili na mahali zinakozungumzwa.
Date posted: March 4, 2018. Answers (1)
- Eleza umuhimu wa sajili. (Solved)
Eleza umuhimu wa sajili.
Date posted: March 4, 2018. Answers (1)
- Taja mambo yoyote yanayoathiri matumizi ya lugha. (Solved)
Taja mambo yoyote yanayoathiri matumizi ya lugha.
Date posted: March 4, 2018. Answers (1)
- Nini maana ya Isimu Jamii? (Solved)
Nini maana ya Isimu Jamii?
Date posted: March 4, 2018. Answers (1)
- a) Badilisha sentensi ifuatayo iwe katika hali ya kuamuru katika wingi.
Njoo hapa.
b)Tunga sentensi yenye kitenzi kishirikishi kipungufu.
c) Yakinisha sentensi ifuatayo.
Asingepigiwa kura, asingekuwa rais wa Kenya.
d)...(Solved)
a) Badilisha sentensi ifuatayo iwe katika hali ya kuamuru katika wingi.
Njoo hapa.
b)Tunga sentensi yenye kitenzi kishirikishi kipungufu.
c) Yakinisha sentensi ifuatayo.
Asingepigiwa kura, asingekuwa rais wa Kenya.
d) Unganisha sentensi zifuatazo kwa kutumia kiunganishi mwafaka.
Mtoto alikula sana.
Mtoto hakushiba.
e)Tunga sentensi moja ukitumia kihisishi na nomino maalum.
f)Taja aina mbili za mofimu na utolee mfano mmoja mmoja.
g) Tumia amba rejeshi katika sentensi ifuatayo:
Mchezaji ninayempenda ni Messi.
h)Taja sauti mbili za nazali.
i) Andika katika msemo wa taarifa.
Naapa ya kwamba nitatumikia wananchi wa Kenya na nitakuwa mwaminifu, Rais Mteule alisema.
Date posted: March 4, 2018. Answers (1)
- a) Onyesha vishazi katika sentensi ifuatayo.
Uchaguzi uliofanywa nchini Kenya ulikuwa wa amani.
b) Bainisha aina za shamirisho katika sentensi:
Shule nzuri ilijengewa wanafunzi kwa matofali.
c) Eleza...(Solved)
a) Onyesha vishazi katika sentensi ifuatayo.
Uchaguzi uliofanywa nchini Kenya ulikuwa wa amani.
b) Bainisha aina za shamirisho katika sentensi:
Shule nzuri ilijengewa wanafunzi kwa matofali.
c) Eleza sifa mbili za sentensi ambatano na utoe mfano mmoja.
d) Unda nomino kutokana na vitenzi vifuatavyo:
-Tafakari:.
-Sujudu:
e) Eleza maana ya chagizo na utunge sentensi moja kuonyesha maana yake.
Date posted: March 4, 2018. Answers (1)
- (i) Eleza matumizi tofauti ya kiambishi ni katika sentensi ifuatayo. Nitasoma kwa bidii shuleni. (ii) Tunga sentensi ukitumia neno gani kama kiwakilishi na kama kivumishi. (iii)Tunga sentensi ukitumia...(Solved)
i) Eleza matumizi tofauti ya kiambishi ni katika sentensi ifuatayo.
Nitasoma kwa bidii shuleni.
ii) Tunga sentensi ukitumia neno gani kama kiwakilishi na kama kivumishi.
iii)Tunga sentensi ukitumia kitenzi la’ katika hali ya kutendeshea
Date posted: March 3, 2018. Answers (1)
- Jadili misingi ambayo inaweza kutumika kurekebisha makosa ya kimatamshi katika ujifunzaji wa lugha ya pili(Solved)
Swali hili linahitaji kubainisha mbinu ambazo mwalimu atazitumia anapofunza ili kumrekebisha mwanafunzi asiyeweza kutamka lugha ya pili ipasavyo.
Date posted: March 2, 2018. Answers (1)
- Misingi inayotumika kurekebisha makosa ya kimatamshi katika ujifunzaji wa lugha ya pili.(Solved)
Misingi inayotumika kurekebisha makosa ya kimatamshi katika ujifunzaji wa lugha ya pili.
Date posted: March 2, 2018. Answers (1)
- Eleza dhima ya nadharia(Solved)
Eleza dhima ya nadharia
Date posted: March 2, 2018. Answers (1)
- Jadili dhana ya "Langue" na "parole"(Solved)
Jadili dhana ya "Langue" na "parole"
Date posted: March 2, 2018. Answers (1)
- Tafsiri kwa kiswahili
-base
-tenor
-soprano
-Alto(Solved)
Tafsiri kwa kiswahili
-base
-tenor
-soprano
-Alto
Date posted: March 2, 2018. Answers (1)
- Mighani ni nini?(Solved)
Mighani ni nini?
Date posted: March 2, 2018. Answers (1)
- Unda neno lenye sauti mwambatano KIK(Solved)
Unda neno lenye sauti mwambatano KIK.
Date posted: February 27, 2018. Answers (1)
- Katika jamii ya kisasa ndoa imo atharini. Kwa kutoa mfano katika tamthlia ya kigogo tetea kauli hii.(Solved)
Katika jamii ya kisasa ndoa imo atharini. Kwa kutoa mfano katika tamthlia ya kigogo tetea kauli hii.
Date posted: February 27, 2018. Answers (1)
- Fafanua sifa Za Majoka Bin Marara Katika Kigogo(Solved)
Fafanua sifa Za Majoka Bin Marara Katika Kigogo.
Date posted: February 26, 2018. Answers (1)
- Fafanua Sifa Za Boza Katika Kigogo(Solved)
Fafanua Sifa Za Boza Katika Kigogo.
Date posted: February 26, 2018. Answers (1)
- DAMU NYEUSI NA HADITHI NYINGINE
Msiba unaowapata wanawake katika diwani hii ni wa kujitakia. Thibitisha kwa kurejelea wahusika wafuatao;
a) Jamila
b) Sela
c) Christine
d) Lucy
e) Kudura
(Solved)
DAMU NYEUSI NA HADITHI NYINGINE
Msiba unaowapata wanawake katika diwani hii ni wa kujitakia. Thibitisha kwa kurejelea wahusika wafuatao;
a) Jamila
b) Sela
c) Christine
d) Lucy
e) Kudura
Date posted: February 22, 2018. Answers (1)
- Jadili jinsi maudhui ya usaliti yanavyofafanuliwa katika tamthilia ya mstahiki Meya. (Solved)
Jadili jinsi maudhui ya usaliti yanavyofafanuliwa katika tamthilia ya mstahiki Meya.
Date posted: February 22, 2018. Answers (1)