(a) Vijana wapendano hulenga kuishi raha mustarehe
Kabla hawajaona hudhikika na kidhikishana kwa kutaka kuaminiana
AU
Kutiliana shaka kila wanapokuwa mbalimbali
Agalabu hulaumiana
Husameheana na kuendeleza mapenzi
Hugundua ile raha ni ndoto tu
Uhalisia wa mambo ni kuvumiliana
(b) Mwanasiasa hupigana awe mjumbe
Achaguliwapo anakuta hatambuliwi kama bwana mkubwa
Huo ukubwa hutegemea mambo mengi/ mengine/ pesa, magari/ sauti katika jamii
Msomi huanza bidii udogoni
Hulenga kutabuliwa kielimu
Husoma afikie kilele/ daraja ya juu/ shadada tatu na mifano
Akiajiriwa hugundua watu hawakijali kisomo chake/ watu humwona mvivu
Anapofika kilele husahau kama ni binadamu wa kawaida
Huishi hujisikia mwiwa
Kavungya answered the question on June 27, 2019 at 09:57
- Soma Makala yafuatayo kisha ujibu maswali
Nchi nyingi za ulimwengu unaoendelea, au ule uliokuwa ukiitwa ulimwengu wa ta
zimegawika sehemu mbili mbili. Sehemu hizi zinazidi kutoshabihiana kila...(Solved)
Soma Makala yafuatayo kisha ujibu maswali
Nchi nyingi za ulimwengu unaoendelea, au ule uliokuwa ukiitwa ulimwengu wa ta
zimegawika sehemu mbili mbili. Sehemu hizi zinazidi kutoshabihiana kila uchao
zinatengana kiasi cha kukaribia kupigwa mfano wa masafa ya ardhi na mbingu. Seher
zenyewe ni mijini na mashabani. Sehemu hizi, hasa ukizitia katika mizani ya hali na jia
za watu za maisha, zimetofautiana mno. Kiasi cha tofauti hizi ni kikubwa hadi
kuonekana kama kwamba hazina uhusiano kamwe, mithili ya nchi mbili tofauti.
Hebu sasa tuzingatie yale yana yozifanya sehemu hizi kukosa kufanana. Hapa
tutawajibika kuzizingatia tofauti zilizo bayana baina ya watu wa shamba na wa mijini,
hasa kufungamana na jinsi wanavyoyaendesha maisha yao.
Jambo lililo wazi ni kwamba watu wa mashambani hawajapiga hatua ya maana kuhusu
jinsi wanavyuotakikana kuishi katika karne ya ishirini. Watu hawa bado wanaishi kama
walivyoishi mababu zao. Hawahisi halahala ya jambo lolote. Mategemeo yao ni shamba;
usubiriwe msimu mzuri wa mvua, watu walime, Mungu akineemeshe kilimo, wavune
mavuno mema, Chakula kikiwa tayari, wale, walale, siku nyingine warudie mkondo uo
huo wa kuendesha maisha yao.
Watu hawa maisha yao yamepangika mikondo mitatu tu: kuzaliwa, kuoa au kuolewa, na
kufa. Zaidi ya mikondo hii, maisha ya viumbe hawa hayana mabadiliko makubwa.
Mabadiliko haypendelewi sana huko mashambani. Huko, wanaume ni mabwana,
wanawake ni mfano wa vijakazi na watoto hawana tofauti kubea na watwana. Mwanume
akikohoa, mkewe akimbilie kulikokoholewa, na watoto watetemeke. Wanawake wa
shamba na watoto hawana haki hata ya kunena, wala hawajui haki ni nini.
Kwa upande mwingine, mijini kuna viwanda, kuna majumba, kuna magari na kuna
vyombo vingi sana vya maendeleo ya kisiku izi. Watu wa mijini ni watu wa ulimwengu
kote, wala si watu wa mji mmoja tu. Watu wa mji wowote ulimwenguni huweza
kuwasiliana na wenzao wa miji mingine kokote kule ulimwenguni kwa njia ya runinga.
Pia, kwa watu wa mjini, kuona kiumbe kidogo kabisa kisichoweza kuonekana kwa
macho si ibura hata. Kiumbe cha namna hiyo huonekana kupitia mangala. Na kwa wale
walioondokea kuwa wanajimu wa kisasa, kuziona sayari na thurea zilizoko mbali sana
nasi kupitia ningala ni jabo la kawaida sana.
Watu wa mjini huwa na mabadiliko mengi sana katika maisha yao, wala sio mikondo
aina tatu tu. Kwa mfano, wanawake wa mijini hawakubali tena kuonewa na wanaume.
Wanajua vyema sana maslahi yao na wameiweka menke yao mbele; yaani mahali pao
katika jamii, wakiwa wao ni wanawake. Kupigania haki sawa na wanaume bila kulegeza
kamba. Huku kupambana kimaisha kama wapambanavyo wanaume na kufanikiwa kufanya kazi za kusikika kam vile uwakili, udaktari, uhandisi, urubani na nyinginezo
zilizokuwa zikifanywa na wanaume tu. Wanawake wengine hata ni maprofesa! Kweli
watu wa mijini wameendelea.
a) Toa maelezo kuhusu tofauti zinazosemekana ni bayana baina ya maisha ya watu
wa shamba nay ale ya watu wa mijini.
b) Rejelea “Mungu” katika aya ya tatu na neon “viumbe” katika aya ya nne.
Bainisha uhusiano uliopo baina ya manen haya mawili, hasa ukizingatia jinsi
yavyotumiwa katika habari. Je matumizi haya yankupa hisia gani?
c) Unadhani mwandishi ana maana gani anaposema ya kwamba huko mashambani
“wanawake ni mfano wa vijakazi, na watoto hawana tofauti kubwa na watwana?”
d) Orodhesha vifaa vyovyote vitano vilivyotajwa katika taarifa hii, kisha ueleze
umuhimu wa kila kimoja wapo.
e) “Watu wa mijini ni watu wa ulimwengu kote” Hapa mwandishi anamaanisha
nini?
f) (i) Ni nini maana ya neon menke?
(ii) Mwandishi anamaliza taarifa yake kwa kusema “Kweli watu wa mijini
wameendelea.” Kwa muhtasari, ni tabia gani za wanamiji zilizomfanya
kukiri hivyo.
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Kiambishi- U-hutambulisha majina yote ya ngeli ya U (umoja). Hata
hivyo baadhi majina hay huchukua viambishi tofauti tofauti katika wingi.
Orodhesha majina ma kama hayo, kisha uonyeshe...(Solved)
Kiambishi- U-hutambulisha majina yote ya ngeli ya U (umoja). Hata
hivyo baadhi majina hay huchukua viambishi tofauti tofauti katika wingi.
Orodhesha majina ma kama hayo, kisha uonyeshe viambilshi hivyo tofauti
vya ngeli (Katika umoja na Wingi)
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Eleza maana mbili za sentensi:
Jua nisemalo ni muhimu kwetu.(Solved)
Eleza maana mbili za sentensi:
Jua nisemalo ni muhimu kwetu.
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Akifisha:
Sijaona kitabu kizuri kama hiki utaniazima siku ngapi bashiri alimuliza
sijaona.(Solved)
Akifisha:
Sijaona kitabu kizuri kama hiki utaniazima siku ngapi bashiri alimuliza
sijaona.
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Ondoa- amba-bila kubadilisha maana.
(i) Kuimba ambako kulisifika siku nyingi sasa kunatia shaka
(ii) Mibuni ambayo hupandwa wakati wa mvua hustawi(Solved)
Ondoa- amba-bila kubadilisha maana.
(i) Kuimba ambako kulisifika siku nyingi sasa kunatia shaka
(ii) Mibuni ambayo hupandwa wakati wa mvua hustawi
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Nyambua vitenzi vifuatavyo ili kupata majina (nomino) mawili mawili
tofauti:
(i) Kumbuka
ii)Cheka(Solved)
Nyambua vitenzi vifuatavyo ili kupata majina (nomino) mawili mawili
tofauti:
(i) Kumbuka
ii)Cheka
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Andika kwa umoja
Tumewaondoleeni matatizo yenu, yafaa mtushukuru.(Solved)
Andika kwa umoja
Tumewaondoleeni matatizo yenu, yafaa mtushukuru.
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Jaza kiambishi kifaacho:
Ume__________ ona kalamu nyekundu ziliz_______potea?(Solved)
Jaza kiambishi kifaacho:
Ume__________ ona kalamu nyekundu ziliz_______potea?
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Soma makala yafuatayo kisha ujibu maswali
Siku hiyo nilipitia mahali hapo kama nilivyokuwa nikimuona siku hizi zote,
mwaka nenda mwaka rudi. Nilisimama huku nikishangaa kwa mara nyingine
tena.
Nilikuwa...(Solved)
Soma makala yafuatayo kisha ujibu maswali
Siku hiyo nilipitia mahali hapo kama nilivyokuwa nikimuona siku hizi zote,
mwaka nenda mwaka rudi. Nilisimama huku nikishangaa kwa mara nyingine
tena.
Nilikuwa najitayarisha kujiendea na hamsini zangu mtu huyo alipojipinda kwa
mbali sana. Kwa hakika nilidhani macho yangu yananihadaa. Nikafikicha macho
yangu nikitumia nishati yote iliyomo mwilini mwangu ili niyatoe matongo
ambayo nilituhumu kwamba ni akili yangu tu iliyokuwa imeniadaa, nikaamua
kuendelea na safari yangu kwenda kujitafutia riziki.
Hatua ya kwanza na ya pili, moyo haukunipa. Sauti katika kilindi cha moyo
wangu ikanisihi na kunitafadhalisha nitazame nyuma. Kutupa jicho nyuma,
nikamnasa mtu huyo akeguka! Nikashtuka sana! Jambo la kwanza nildhani macho
yangu yameingiwa na kitu kilichoyafanya kuona mambo yasiyokuwepo. Pili,
nilidhani iwapo niliyoyaona yana msingi wowote, basi huenda ama nina wazimu,
au yule mtu ni mzuka, hasa kwa vile ilionekana ni mimi tu nimuonaye.
Nilikikuwa niko katika hali ya kufanya uamuzi kuhusu dhana zangu hizi aina aina
mtu huyo alipojigeuzageuza, kisha akafunua macho! Moyo ulinienda mbio.
Nilitaka kutifua vumbi ili wazimu usinizidie, lakini sikupata nafasi. Mtu yule
alijizoazoa na kuketi kitako. Kisha akatokwa na maneno katika lugha iliyofanana
sana na Kiswahili. Niliyaelewa aliyokuwa akisema.
Ajabu ya maajabu, mtu huyo alidai ya kwamba tangu alipolala kivulini hapo
tangu jana baada ya chakula cha mchana, hakuota ndoto hata moja bali usingizi
wake ulikuwa mithili ya gogo! Sasa nilikuwa na hakika kwamba ikiwa mimi sina
wazimu, basi kiumbe yule aliyevaa ngozi iliyochakaa sana katika mpito wa miaka
hakika ana wazimu. Nilitaka kuhakikisha, hivyo nilimkumbusha kwamba
amelala mahali hapo kwa muda wa miaka mingi sana.
Kusikia hayo alianza kunikagua. Akasema nimevaa kizungu. Akanitajia tofauti
nyingi baina ya vijana aliowazoea na mimi. Mwisho wa yote akauliza kama siku
hiyo si tarehe kumi na nane mwezi wa pili mwaka wa 1897. Nikadhani anafanya
mzaha kwa hivyo nikacheka.
Nilipoona kicheko changu kinamuudhi, nikamwambia siku hiyo ni tarehe kumu
na nane mwezi wa pili mwaka wa 1997. Nilipoona ameshangaa kwa dhati,
nikagundua ukweli.
Alikuwa amelala kwa karne nzima!.
a) Eleza hoja nne muhimu zinazojitokeza katika aya tatu za mwanzo.
(Maneno 75-85)
b) Kwa maneno yako mwenyewe, fupisha aya mbili za mwisho bila
kubadilisha maana. (Tumia maneno 40-50)
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Soma makala yafuatayo kisha ujibu maswali
Mwanamke wa kisasa anazaliwa na kukulia katika mazingira yaliyobadilika mno.
Matazamio yake maishani ni tofauti na yale ya wanawake walioishi mapote...(Solved)
Soma makala yafuatayo kisha ujibu maswali
Mwanamke wa kisasa anazaliwa na kukulia katika mazingira yaliyobadilika mno.
Matazamio yake maishani ni tofauti na yale ya wanawake walioishi mapote mawili
yaliyopita; wanawake makamu ya nyanyake na mamaake-kuu.
Yeye hatarajii kuzaliwa, kukua, kuolewa, kuwa mke wa bwana, kumzalia watoto, na
daima dawamu kuwa ‘mwendani wa jikoni’ akawapikia watoto na bwanake chakula; na
akitoka jikoni aelekee shambani kulima, kichakani kuchanja kuni, mtoni kufua nguo na
kuteka maji ya kutumia nyumbani. Mwanamke wa kisasa huandamana na mwanamume.
Akanyangapo mume naye papo huutia wayo wake.
Mwanamke wa kisasa huenda shule na kujifunza yote yafunzwayo huko. Hushindana na
wanawake kwa wanaume na kuibuka mshindi si mara haba. Huibuka mshindi katika
masomo ya lugha, historia, jiografia, hesabu, sayansi na mengineyo, sawa na
mwanamume.
Mwanamke wa kisasa hutaka kufanya kazi za kibega, akazifanya. Akataka kuwa
mwalimu, akawa. Akataka kuwa daktari, akafanikiwa. Almuradi, siku hizi mwanamke
hufanya kazi yoyote ile afanyayo mwanamume. Kuna wanawake marubani wa ndege,
masonara, waashi, wahandishi, madereva wa magari, mawakili, mahakimu, mawaziri
wakuu na hata marais wa nchi. Hakuna kazi isiyofanywa na mwanamke siku hizi.
Mwanamke wa kisasa hateswi akafyata ulimi. Anapohiniwa yeye hupigania haki yake
kwa dhati na hamasa. Katu hakubali ‘mahali pake’ katika jamii alipotengewa na
wanaume wenye mawazo ya kihafidhina yaliyopitwa na wakati.
Siku hizi mwanamke huolewa tu wakati amepata kazi ya kumwezesha kujikimu maishani
au pale anapokuwa na hakika kwamba biashara yake, iwapo ni mfanyi biashara, imepiga
hatua ya kutomrudisha ukutani.
Mwanamke wa kisasa haamuliwi katika jambo lolote, bali hufanya maamuzi yake
mwenyewe. Kwa upande mwingine, mwanamume wa ‘kisasa’, ambaye bado amefungwa
pingu na taasubi za kiume, hapendezwi na mwanamke huyu. Huuma kidole akatamani ya
kale, lakini wapi! Analazimika kumkubali mwanamke huyu kama mshirika sawa
maishani, na kuishi naye, apende asipende. Shingo upande analazimika kukubali kwamba
mabadiliko haya sio mithili ya kiwingu kipitacho, bali ni ya aushi.
a) Msemo ‘mwendani wa vijungu jiko’ unadhihirisha hali gani ya
mwanamke katika jamii?
b) Jamii imemfanya mwanamke kuwa hayawani wa mizigo. Fafanua
c) Eleza maana ya ‘akanyagapo mume papo huutia wayo wake.’
d) Zungumzia maswala ya ndoa na elimu huku ukilinganisha mwanamke wa
kiasili na wa kisasa.
e) Mwanamume wa kisasa anamwonaje mwanamke wa kisasa?
f) Taja mifano minne ya ‘mawazo ya kihafidhina.
g) Eleza maana ya:
(i) Akafyata ulimu……………………………………………
(ii) Ukatani…………………………………………………….
(iii) Taasubi za kiume………………………………………….
(iv) Aushi…………………….………………………………..
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Andika upya sentensi ifuatayo ukitumia kirejeshi ( kihusiano) cha ngeli cha mwisho
Mwanafunzi anayefanikiwa maishani ni yule anayesoma kwa bidii na pia
anayetii wakuu wake(Solved)
Andika upya sentensi ifuatayo ukitumia kirejeshi ( kihusiano) cha ngeli cha mwisho
Mwanafunzi anayefanikiwa maishani ni yule anayesoma kwa bidii na pia
anayetii wakuu wake
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Tumia semi hizi katika sentensi kuonyesha maana:
(i) Kuchokoachokoa maneno
(ii) Kumeza shubiri(Solved)
Tumia semi hizi katika sentensi kuonyesha maana:
(i) Kuchokoachokoa maneno
(ii) Kumeza shubiri
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Tunatumia viashiria vya kuthibitisha kwa mfano kitabu kiki hiki. Sasa kamilisha
Ni mbwa …………………….. aliyekula chakula cha mtoto(Solved)
Tunatumia viashiria vya kuthibitisha kwa mfano kitabu kiki hiki. Sasa kamilisha
Ni mbwa …………………….. aliyekula chakula cha mtoto
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Eleza tofauti mbili muhimu za kimaumbile kati ya wanyama
(i) Kifaru
(ii) Nyati(Solved)
Eleza tofauti mbili muhimu za kimaumbile kati ya wanyama
(i) Kifaru
(ii) Nyati
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Tumia kiulizio – pi – kukamilisha
(i) Ni mitume ………………………. Aliowataja?
(ii) Ni kiziwi ………………………. . Aliyemwona akipita?(Solved)
Tumia kiulizio – pi – kukamilisha
(i) Ni mitume ………………………. Aliowataja?
(ii) Ni kiziwi ………………………. . Aliyemwona akipita?
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Watu wafuatao wanafanya kazi gani
(i) Mhasibu
(ii) Mhazili(Solved)
Watu wafuatao wanafanya kazi gani
(i) Mhasibu
(ii) Mhazili
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Tumia viunganishi vingine badala ya vile vilivyotumiwa katika sentensi hizi:
(i) Anayetafuta hachoki hata akichoka keshapata
(ii) Ngonjeeni hadi washiriki wote wafike(Solved)
Tumia viunganishi vingine badala ya vile vilivyotumiwa katika sentensi hizi:
(i) Anayetafuta hachoki hata akichoka keshapata
(ii) Ngonjeeni hadi washiriki wote wafike
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Taja madini mawili ambayo yametukuzwa zaidi, moja kwa thamani yake ya
kifedha na nyingine kwa kutengeneza vyuma vigumu kuliko madini mengine(Solved)
Taja madini mawili ambayo yametukuzwa zaidi, moja kwa thamani yake ya
kifedha na nyingine kwa kutengeneza vyuma vigumu kuliko madini mengine
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Onyesha kielezi, kivumishi, kitenzi na jina katika sentensi:
Watu wane walipeperushwa juu kwa juu na upepo mkali(Solved)
Onyesha kielezi, kivumishi, kitenzi na jina katika sentensi:
Watu wane walipeperushwa juu kwa juu na upepo mkali
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)
- Akifisha kifungu hiki:
Nilopomwendea aliniangalia kisha akaniambia siamini kuwa ni wewe uliyeandika
insha hii.(Solved)
Akifisha kifungu hiki:
Nilopomwendea aliniangalia kisha akaniambia siamini kuwa ni wewe uliyeandika
insha hii.
Date posted: June 27, 2019. Answers (1)