Get premium membership and access questions with answers, video lessons as well as revision papers.
(a) Umaskini / umaskini barani Afrika
(b) -Takwimu kuonyesha kuwa wakaazi wengi wa Afrika hawawezi kuishi kwa dola moja kwa siku
- Hali za maisha kote barani – makazi mavazi na chakula vinaashiria hali ya umaskini inayolikabili bara.
(c) -Kuporwa kwa nguvu za Afrika bila fidia katika kipindi cha biashara ya utumwa.
-Nguvu hii ambayo ingetumika kustawisha bara la Afrika ilitwaliwa kwenda kustawisha chumi za mabara mengine.
-Uporaji wa rasilmali na malighafi ya Afrika na kwenda kunufaisha mabara mengine.
-Kutoanzisha viwanda ambavyo vingesaidia kustawisha uchumi wa Afrika.
-Wakoloni walikatakata bara la Afrika katika dola ambazo hazina manufaa kiuchumi.
-Watu wa nasaba moja kugawanywa na kuwekwa chini ya mataifa mbalimbali. Baadaye watu hawa kuzusha vita na kutumia muda mwingi ambao ungetumika kustawisha uchumi badala ya mapigano.
-Mkoloni kuanzisha ukoloni mamboleo kupitia kwa asasi kama Benki Kuu ya dunia na Shirika la Fedha Duniani. Hizi zimechangia kuendeleza umaskini barani.
(d) - Wafrika kuwa wategemezi. Hununua vya watu wengine na kudharau walivyozalisha kwa hivyo bidhaa zao hukosa soko. Hili haliwezi kustawisha uchumi bali kuendeleza umaskini.
-Waafrika kukosa kujikomboa kiakili na kujua kuwa maendeleo ya bara yanatakiwa kuanzishwa na kudhibitiwa na Waafrika wenyewe. Wao hukimbilia misaada ya maendeleo kwa njia ya mikopo kutoka kwa mataifa yaliyowafanya watumwa na kuwakalia kikoloni.
-Waafrika kukosa utaratibu mwafaka wa uwekezaji. Badala ya kutumia walichonacho kuanzisha mbinu msingi ambazo zitachangia uimarishaji wa uchumi, wao hununua magari na ndege za kifahari ili kubeba viongozi.
(e) -Waafrika kuelewa kuwa maendeleo ya bara lazima yaongozwe na kudhibitiwa na wao wenyewe.
-Waafrika waache kuombaomba misaada kutoka kwa wakoloni waliowafanya watumwa na kupora malighafi.
-Waafrika kuacha tabia ya utegemezi. Wajue kuwa wanapodharau kilicho chao na walichozalisha wanaendeleza umaskini barani.
-Waafrika kuunda muungano mmoja wa kiuchumi ambao utaweza kutafuta soko na kutetea bei za bidhaa kutoka Afrika. Hii itapunguza taifa moja kupunjwa kwani huwa halina nguvu ya kutetea haya.
-Waafrika kupanga mambo yao kwa kubainisha mahitaji yao na kuyapa kipaumbele. Mambo ambayo yataendeleza kustawisha uchumi wa bara yawe katika mstari wa mbele. Rasilmali zitumike kugharamia haya badala ya kutumiwa kwa mambo yasiyokuwa na umuhimu kiuchumi.
-Waafrika kuanzisha viwanda vitakavyotengeneza na kusindika bidhaa kikamilifu. Viwanda visiwe ni vya shughuli zinazohusisha kilimo tu bali shughuli mbali mbali.
(f) Kuselelea – kuishi hivyo daima
Mabeberu – wakoloni
maurice.mutuku answered the question on November 20, 2019 at 08:09
- Halleluyah… Mungu asifiwe sana… shetani ashindwe…
Tambua na utoe sifa za sajili hii.(Solved)
Halleluyah… Mungu asifiwe sana… shetani ashindwe…
Tambua na utoe sifa za sajili hii.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Eleza dhima ya sentensi hii.
Rudi ulikotoka.(Solved)
Eleza dhima ya sentensi hii.
Rudi ulikotoka.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Kanusha.
Mwanafunzi alikuwa akilia alipojikwaa.(Solved)
Kanusha.
Mwanafunzi alikuwa akilia alipojikwaa.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Onyesha aina ya vishazi katika sentensi hii.
Isipokuwa ni kulewa kwake angeenda Kitui.(Solved)
Onyesha aina ya vishazi katika sentensi hii.
Isipokuwa ni kulewa kwake angeenda Kitui.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Kosoa sentensi ifuatayo kwa njia mbili tofauti.
Ningelima shamba langu kwa wakati ufaao ningalivuna sawasawa.(Solved)
Kosoa sentensi ifuatayo kwa njia mbili tofauti.
Ningelima shamba langu kwa wakati ufaao ningalivuna sawasawa.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Tunga sentensi kutofautisha maana ya majina haya.
Nadhari
Nathari(Solved)
Tunga sentensi kutofautisha maana ya majina haya.
Nadhari
Nathari
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Onyesha shamirisho katika sentensi ifuatayo.
Kakubwa alimjengea mama yake nyumba kwa mawe.(Solved)
Onyesha shamirisho katika sentensi ifuatayo.
Kakubwa alimjengea mama yake nyumba kwa mawe.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Badilisha sentensi ifuatayo iwe katika kauli ya kutendwa.
Simba mwenda pole alimla swara mnono sana.(Solved)
Badilisha sentensi ifuatayo iwe katika kauli ya kutendwa.
Simba mwenda pole alimla swara mnono sana.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Changanua sentensi ifuatayo kwa njia ya matawi.
Anampenda wake sana lakini alimpiga sana(Solved)
Changanua sentensi ifuatayo kwa njia ya matawi.
Anampenda wake sana lakini alimpiga sana
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Tumia neno msomi kama nomino na kama kivumishi katika sentensi.(Solved)
Tumia neno msomi kama nomino na kama kivumishi katika sentensi.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Andika kinyume cha sentensi hii.
Mama alienda sokoni jana asubuhi.(Solved)
Andika kinyume cha sentensi hii.
Mama alienda sokoni jana asubuhi.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Andika sentensi hii kwa udogo wingi.
Mti ulikatwa ukatengeneze kiti.(Solved)
Andika sentensi hii kwa udogo wingi.
Mti ulikatwa ukatengeneze kiti.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Tunga sentensi moja ukitumia kiunganishi cha kuongeza.(Solved)
Tunga sentensi moja ukitumia kiunganishi cha kuongeza.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Tumia kiambishi ndi- pamoja na kiwakilishi huru cha nafsi ya kwanza wingi.(Solved)
Tumia kiambishi ndi- pamoja na kiwakilishi huru cha nafsi ya kwanza wingi.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Thibitisha kuwa neno moja linaweza kuwa katika ngeli mbili tofauti.(Solved)
Thibitisha kuwa neno moja linaweza kuwa katika ngeli mbili tofauti.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Onyesha mofimu mbalimbali katika neno kikikipikia.(Solved)
Onyesha mofimu mbalimbali katika neno kikikipikia.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Eleza kanuni ya kutia shadda katika lugha ya Kiswahili.(Solved)
Eleza kanuni ya kutia shadda katika lugha ya Kiswahili.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Toa mfano wa maneno mawili ambayo yana sauti mwambatano mbili.(Solved)
Toa mfano wa maneno mawili ambayo yana sauti mwambatano mbili.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Taja sifa mbili za irabu /e/ na /i/ ambazo zinafanana.(Solved)
Taja sifa mbili za irabu /e/ na /i/ ambazo zinafanana.
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)
- Historia na fasihi zina uhusiano wa karibu sana hasa fasihi ya kihistoria. Hata hivyo fasihi siohistoria na historia si fasihi kwa...(Solved)
UHUSIANO WA FASIHI NA HISTORIA
Historia na fasihi zina uhusiano wa karibu sana hasa fasihi ya kihistoria. Hata hivyo fasihi sio
historia na historia si fasihi kwa sababu hizi ni taaluma mbili ambazo zina uhusiano tu. Hata hivyo, fasihi
na historia zina mambo ambayo yanafana na yale ambayo hayafanani.
Kati ya mambo ambayo yanafanana ni kwamba fasihi na historia wakati mwingine huweza kuwa
na wahusika ambao wanafanana kitabia, kimaumbile na hata wakati mwingine matendo ya kukumbukwa
waliyofanywa. Mfano ni katika shairi la “Hongera Rais Moi” katika diwani ya ' Malenga wa ziwa kuu'
ambapo mhusika ni rais Moi na mhusika kama yule pia aliishi katika kipindi Fulani katika nchi ya Kenya.
Jambo jingine ambalo linapatikana katika fasihi na pia kinaoana na historia ni mandhari. Wakati
mwingine, mandhari ambayo ni ya kihistoria yanakaribiana sana na ya kifasihi na hata wakati mwingine
kufanana. Mandhari ya shamba la bwana Delamon katika 'kilio cha haki' yanaweza kuwa shamba lolote na
mabwanyenye kama hata ni ya Bwana Dalamere.
Wakati mwingine matukio katika fasihi huwa karibu sawa na yale ambayo yanapatikana katika
historia ya kawaida. Mfano katika shairi la ' wasifu wa baba Kenyatta', mhusika mkuu yasemekana
alipigania uhuru wa nchi ambayo aliiongoza. Matukio kama kufungwa jela ambayo mhusika huyu
anapitia katika kujaribu kukomboa nchi ni sawa na yale ambayo mhusika wa kihistoria ambaye ni rais wa
kwanza wa nchi ya Kenya.
Pia, wakati mwingi historia na fasihi huwa na maudhui na dhamira sawa. Tamthilia kama 'Mstahiki
Meya' ambayo nia yake ni kuonyesha jinsi waafrika ambao walichuukua uongozi baada ya ukoloni
walivyowanyanyasa waafrika wenzao yaweza kuwa sawa na historia ambapo waafrika ambao
walichukua uongozi waliwanyanyasa waafrika wenzao.
Uhusiano mwingine wa karibu ni kwamba wakati mwingine fasihi huchota kutoka kwa historia na
inapofanya hivyo fasihi hiyo inakuwa ya kufanana sana na historia yenyewe.Mfano ni kitabu cha
mzalendo kimathi ambapo matukio mengi katika kitabu hicho kinadhihirisha kwamba kimechota kutoka
kwa historia. Pia baada ya kipindi Fulani, fasihi husika inakuwa historia.
Uhusiano mwingine ni kwamba zote huandikwa kwa lugha na zinapoandikwa fasihi hufufua majina
ya wale ambao majina yao hayakuweza kuingia katika vitabu vya historia.
Mwisho, historia na fasihi hufanya jukumu la kumjuza mwanadamu kuhusu mazingira yake hasa
yale ya zamani na kumuwezesha kuweza aidha kuyarekebisha au kuyakubali. Mfano ni katika tamthilia ya
kidagaa, Mtemi Nasaba Bora anawapokonya waafrika wezake mashamba kwa kutumia nguvu. Fasihi hii
pia inaoana na jinsi ambavyo historia inafunza ambavyo viongozi wa kwanza walivyojipatia vipande
vikubwa vikubwa vya ardhi.Fasihi na historia pia zinakaribiana sana kutokana kwamba mwanahistoria na
mwanafasihi ni wanajamii wote. Wale ambao huchunguza matukio ya kihistoria na wale ambao huandika
fasihi pia ni wanajamii.
Mojawapo wa tofauti ya historia na fasihi ni tofauti ya kiwakati. Historia imefungika kiwakati hivi
kwamba upeo wake ni sasa. Mwanahistoria akitaka kujuza kuhusu nchi Fulani anaeleza ilikoanza hadi
ilikofika lakini mwanafasihi anaweza kueleza mahali nchi fulani ilikoanza, iliko sasa na itakavyokuwa
baada ya miaka mingi baada ya sasa. Mwanafasihi anaweza kuandika kuhusu nchi ya kesho peke yake na
fasihi iwe imekamilika. Mfano mwema ni George Orwell ambaye alikiandika kitabu mwaka wa 1978 na
akakiita 1984. Pia Riwaya ya 'Walenisi' ni riwaya ambayo inazungumza kuhusu dunia ambayo ni ya kesho
jambo ambalo historia haiwezi.
Tofauti nyingine ni kwamba historia hutegemea ithibati ili iweze kufahamisha. Kama
inazungumzia kuhusu tukio Fulani, lazima iwe na dhibitisho sahihi na hamna nafasi ya ubunifu. Kwa
upande mwingine, fasihi ina nafasi ya ubunifu na sio lazima mwanafasihi adhibitishe yale ambayo
ameandikia yalifanyika. Hata kama Mstahiki Meya ni jina ambalo ni la kihalisia katika masikio ya
Wakenya, mwandishi wa tamthilia ya Mstahiki hana jukumu la kutoa idhibati za kuonyesha kwamba aliishi
na pia cheneo ni mojawapo wa miji ya nchi fulani.
Tofauti nyingine ni kwamba kila mwanafasihi huwa na itikadi yake lakini mwanahistoria huweka
mambo jinsi yalivyo na kumwachia msomaji awe wa kuamua. Mwandishi kama wa tamthilia ya 'Mstahiki
Meya' ana itikadi kwamba viongozi dhalimu wanastahili kuondolewa mamlakani kwa nguvu lakini
mwanahistoria hawezi kuwa na msimamo kama huo.
Tofauti nyingine ni kwamba fasihi hujikita sana kwa wahusika na maisha yao lakini jambo kuu na
ambalo historia huzingatia sana ni matukio na wakati ambao matukio hayo yalitokea. Hili hufanya takriban
fasihi zote kuwa na mhusika mkuu lakini kipindi fulani cha historia chaweza kosa hata mhusika mmoja
mkuu.
Jambo jingine ni kwamba historia na fasihi hutofautiana kiwakati, mahali na mandhari ambamo
matukio fulani yanatokea. Tamthilia kama ya ‘Mstahiki Meya’ ina uwezakano kwamba inazungumza
kuhusu Kenya na viongozi wa baada ya uhuru lakini mahali ambapo matukio ya tamthilia yanafanyikia ni
cheneo ala sio wa mji kama Nakuru au Nairobi.
Tofauti nyingine ni kwamba hamna nafasi ya ubunifu katika historia lakini fasihi huwa ni zao la
ubunifu. Mambo ambayo wanahistoria huwa wamekosa katika historia yanaweza yakawa wazi kupitia
ubunifu wa mwandishi. Fasihi pia inaweza ikaumba wahusika au hata dunia ambayo haiwezi ikapatikana
katika ulimwengu wa kawaida.
Maswali.
a. Fupisha aya tatu za kwanza kwa maneno 20-30.
Nakala safi
b. Fupisha aya tano za mwisho kwa maneno kati ya 60-70
Matayarisho
Date posted: October 31, 2019. Answers (1)